آیین های بومی جنوب کرمان؛ تپش فرهنگ در قلب مدرنیته

در گستره‌ای که کوه و دشت و مزارع در هم تنیده‌اند و نسیم چهار فصل در لا به‌ لای نخل‌ ها و مزارع جاری است، جنوب کرمان آرام و پر غرور ایستاده است؛ سرزمینی که خاکش بوی تاریخ می‌ دهد و آسمانش، روایتگر فرهنگ‌ های دیرینه است. در دل این اقلیم دلنواز، آیین‌ هایی جاری‌ است که نه تنها یادگار نسل‌ های پیشین‌اند، بلکه ستون‌ های هویتی مردمانی را شکل می‌دهند که همچنان به سنت‌ های خود وفادار مانده‌اند.

جنوب استان کرمان به‌ ویژه شهرستان جیرفت، تنها یک منطقه جغرافیایی نیست؛ اینجا سرزمینی است که به گفته باستان‌ شناسان، یکی از نخستین مهدهای تمدن بشری در شرق جهان بوده است. تمدنی که آثار آن از دل خاک بیرون آمده تا بگوید این سرزمین، قرنها پیش از بسیاری دیگر، صاحب خط، صنعت، هنر و سازمان اجتماعی بوده است. چنین میراثی، بی‌ تردید فرهنگی غنی را در دل خود پرورانده که نمود آن را می‌ توان در آیین‌ ها و سنت‌ های زنده‌ امروز دید.

با وجود نفوذ مدرنیته، گسترش رسانه‌ها و تغییر سبک زندگی، آیین‌ های بومی جنوب کرمان همچنان زنده‌اند. مردمان این دیار، حتی در متن تغییرات امروز، هنوز به سازها، نغمه‌ها، رقص‌های آیینی، شعرهای شفاهی و مناسک کشاورزی خود وفادار مانده‌اند. از چوب‌ بازی تا مراسم‌ های هم‌ خوانی و آیین‌ های مذهبی، این سنت‌ ها همچنان در جان روستاها و شهرهای کوچک منطقه جاری است.

مجاورت جنوب کرمان با استان‌ های هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان، بستری برای تعامل فرهنگی گسترده فراهم آورده است. این پیوندهای فرهنگی، سبب شده آیین‌ های بومی این منطقه رنگی از تنوع قومی، زبانی و زیستی به خود بگیرند؛ چنانکه گاه در یک آیین، می‌ توان رگه‌ هایی از چند فرهنگ را به‌طور همزمان یافت.

با این حال برای تداوم این سرمایه فرهنگی، نیاز به توجه و حمایت ساختارمند احساس می‌شود. متولیان فرهنگی، سازمانهای مردم‌ نهاد و نخبگان محلی باید در کنار مردم، برای ثبت، مستندسازی و احیای این آیین‌ ها تلاش کنند. استفاده از ظرفیت فضاهای آموزشی، رسانه‌های محلی، جشنواره‌های فرهنگی و گردشگری می‌ تواند بستری فراهم کند تا این آیین‌ها نه‌ تنها بقا یابند، بلکه در قالبی نو نسل به نسل منتقل شوند.

حفظ آیین‌های بومی جنوب کرمان، گامی است برای حفظ ریشه‌ها، صیانت از میراث معنوی و تقویت هویت جمعی.

در دورانی که یکدستی فرهنگی و جهانی‌ شدن، مرزهای فرهنگی را تهدید می‌کند، تکیه بر میراث غنی همچون آیین‌های جنوب کرمان نه یک بازگشت به گذشته، بلکه نگاهی آینده‌ نگر به توسعه‌ پایدار بر مبنای فرهنگ بومی است./الهام دوماری